دستورات پرکاربرد لینوکس برای مدیریت سرور مجازی

چرا دستورات لینوکس برای مدیریت سرور مجازی حیاتی هستند؟

برخلاف ویندوز سرور که رابط گرافیکی پیشرفته دارد، بیشتر سرورهای لینوکس به‌صورت مینیمال و فقط با دسترسی SSH ارائه می‌شوند. این یعنی برای انجام هر کار از نصب نرم‌افزار و مانیتورینگ گرفته تا افزایش امنیت، باید از خط فرمان (CLI) استفاده کنید. یادگیری دستورات لینوکس مزایای زیر را دارد:

• مدیریت سریع و دقیق منابع سیستم بدون نیاز به ابزار گرافیکی
• کنترل کامل روی کاربران، دسترسی‌ها و سرویس‌ها
• امکان خودکارسازی وظایف با اسکریپت‌ها
• افزایش امنیت از طریق دسترسی مستقیم و محدود به منابع

مدیریت منابع سیستم

بررسی مصرف CPU، RAM و فرآیندها

top

دستور top فرآیندهای در حال اجرا، مصرف CPU و RAM و Load Average سیستم را نمایش می‌دهد. نسخه پیشرفته‌تر آن htop است که رابط رنگی و تعاملی دارد.

بررسی حافظه

free -h

این دستور وضعیت حافظه RAM و Swap را نشان می‌دهد. گزینه -h مقادیر را به‌صورت خوانا (MB/GB) نمایش می‌دهد.

فضای دیسک

df -h

برای مشاهده فضای استفاده‌شده و آزاد دیسک‌ها. گزینه -h باعث می‌شود مقادیر به‌صورت گیگابایت و مگابایت نمایش داده شوند.

حجم اشغال‌شده دایرکتوری‌ها

du -sh /var/log

حجم کل یک مسیر خاص را نشان می‌دهد. این دستور برای شناسایی پوشه‌های حجیم بسیار کاربردی است.

مدیریت فایل‌ها و دایرکتوری‌ها

• ls -lh: لیست فایل‌ها به همراه حجم و دسترسی‌ها
• cp -av file1 /backup/: کپی فایل یا پوشه با حفظ مجوزها
• mv file1 file2: تغییر نام یا انتقال فایل
• rm -rf /tmp/test: حذف پوشه به‌صورت بازگشتی
• find / -name "*.log": جستجوی فایل‌ها بر اساس نام یا الگو
• tar -czvf backup.tar.gz /var/www: فشرده‌سازی یک مسیر
• rsync -avz /src /dst: همگام‌سازی فایل‌ها بین دو مسیر یا سرور

نکته امنیتی: هنگام استفاده از rm -rf بسیار محتاط باشید. اشتباه در مسیر می‌تواند کل سیستم را پاک کند.

ویرایش و پردازش فایل‌ها

• nano filename: ویرایش فایل با ویرایشگر ساده Nano
• vim filename: ویرایش حرفه‌ای‌تر با Vim
• cat file.txt: نمایش محتوای فایل
• less file.txt: مرور فایل‌های بزرگ به‌صورت صفحه‌به‌صفحه
• head -n 20 file.txt: نمایش ۲۰ خط اول فایل
• tail -f /var/log/syslog: مانیتورینگ لحظه‌ای لاگ‌ها
• grep "error" logfile: جستجوی کلمه در فایل
• sed -n '/password/{x;p};h' config: نمایش خط قبل از کلمه password
• awk '{print $1,$4}' logfile: پردازش و استخراج ستون‌ها از فایل

مدیریت شبکه

اطلاعات کارت شبکه

ifconfig

برای نمایش IP و وضعیت کارت شبکه. در نسخه‌های جدید لینوکس از دستور ip addr استفاده کنید:

ip addr show

پینگ و مسیر یابی

ping 8.8.8.8
traceroute google.com

نمایش پورت‌های فعال

netstat -tulnp
ss -tulnp

netstat پورت‌های باز و فرآیندهای مرتبط را نشان می‌دهد. در سیستم‌های جدید ss جایگزین شده است.

انتقال فایل‌ها

scp file.txt user@remote:/path

انتقال فایل از طریق SSH. یا برای اتصال دایرکتوری ریموت:

sshfs user@remotehost:/remotedir mydir

امنیت و مدیریت کاربران

• sudo -l: مشاهده دسترسی‌های کاربر فعلی
• adduser newuser: اضافه کردن کاربر جدید
• passwd username: تغییر رمز کاربر
• chmod 755 file: تغییر مجوزهای فایل
• chown user:group file: تغییر مالکیت فایل
• ufw allow 22/tcp: باز کردن پورت 22 در فایروال UFW
• firewall-cmd --add-port=80/tcp --permanent: باز کردن پورت در Firewalld

نکته امنیتی: هیچ‌گاه پورت 22 (SSH) را به‌صورت عمومی باز نگذارید. تغییر پورت یا استفاده از کلیدهای SSH توصیه می‌شود.

مانیتورینگ و لاگ‌ها

• uptime: مدت زمان روشن بودن سرور و Load Average
• journalctl -xe: مشاهده لاگ سیستم
• dmesg | less: بررسی لاگ کرنل
• systemctl status nginx: وضعیت سرویس‌ها
• ps aux | grep ssh: مشاهده فرآیندها
• lsof -i :80: بررسی برنامه‌هایی که از پورت 80 استفاده می‌کنند

خودکارسازی وظایف با Cron

Cron یکی از قدرتمندترین ابزارهای لینوکس برای زمان‌بندی وظایف است.

crontab -l

لیست وظایف کاربر فعلی را نشان می‌دهد. برای ویرایش:

crontab -e

مثال: اجرای بکاپ هر روز ساعت ۲ بامداد:

0 2 * * * /usr/bin/rsync -av /data /backup

دستورات پیشرفته و کاربردی

• getconf -a | sort -k2nr | grep MAX: نمایش محدودیت‌های سیستم
• ps aux: نمایش همه فرآیندهای در حال اجرا
• kill -9 PID: پایان دادن به یک فرآیند
• nohup command &: اجرای برنامه در پس‌زمینه حتی بعد از بستن SSH
• screen و tmux: مدیریت نشست‌های ترمینال

ترکیب دستورات با Pipe و Redirection

قدرت واقعی لینوکس در ترکیب دستورات است. برای مثال:

netstat -tulnp | grep 80

نمایش فقط پورت‌های مرتبط با HTTP. یا:

dmesg | grep error > errors.log

ذخیره پیام‌های خطا در فایل.

اشتباهات رایج در مدیریت سرور لینوکس

• اجرای دستورات بدون درک کامل (مثل rm -rf)
• باز گذاشتن پورت‌های غیرضروری
• عدم به‌روزرسانی مرتب سیستم
• کار نکردن با کاربر غیر روت
• نادیده گرفتن مانیتورینگ منابع

جمع‌بندی

دستورات لینوکس ابزار اصلی شما برای مدیریت سرور مجازی هستند. از مانیتورینگ منابع و مدیریت فایل‌ها گرفته تا امنیت و خودکارسازی وظایف، همه با چند دستور ساده قابل انجام است. یادگیری و تسلط بر این دستورات باعث می‌شود کنترل کامل روی سرور خود داشته باشید و امنیت و پایداری آن را تضمین کنید.

نوین هاست یار نوین شماست

نوین هاست یار نوین شماست؛ در نوین هاست ما با ارائه سرورهای مجازی پرقدرت و پایدار، زیرساختی فراهم کرده‌ایم که شما بتوانید با همین دستورات لینوکس بیشترین بازدهی را داشته باشید. با سرویس‌های ما خیالتان از بابت سرعت، امنیت و پشتیبانی راحت خواهد بود.